Parkiet w zabytkach

Renowacja i konserwacja obiektów zabytkowych jest zadaniem trudnym i wymaga dużej wiedzy zarówno od inwestora, jak i ekip budowlano-konserwatorskich. Jednym z elementów wystroju wnętrz, nieodłącznie kojarzącym się z pałacami i dworami, są ozdobne parkiety wytwarzane w oparciu o historyczne wzorce.
Epoka parkietów zaczęła się wiele wieków temu i osiągnęła największy rozkwit w okresie baroku. Stosowano wówczas parkiety taflowe bogato intarsjowane, inkrustowane, odymiane, podmalowywane. Z czasem kunszt ręcznie wykonywanych tafli parkietowych ustąpił miejsca parkietom produkowanym masowo. Jednak drewniane posadzki taflowe nie przeszły całkowicie do lamusa. Wykorzystuje się je przy remontach obiektów zabytkowych ale także wracają one w pełni chwały do rezydencji, domów mieszkalnych, reprezentacyjnych obiektów publicznych. Przykładem świetnie przeprowadzonego remontu pałacu niech będzie poniżej przytoczony przypadek.

Budynek, w którym wykonywane były prace parkieciarskie, jest obiektem zabytkowym z przełomu XIX i XX wieku. Posadowiony jest wśród lasów tucholskich, nad malowniczym leśnym jeziorkiem. Posiadłość wybudował właściciel niemiecki z przeznaczeniem na pałacyk myśliwski, w okresie międzywojennym przez pewien czas mieszkał tam Mościcki,
a po wojnie założono tam prewentorium.
Obecny właściciel zakupił obiekt w 2002 roku, jako całkowita ruinę. Budynek został całkowicie wyremontowany i zmodernizowany. Wymieniono dach i stropy, przebudowano klatkę schodową, dobudowano tarasy, wzmocniono ściany, wymieniono okna i drzwi, położono parkiety i posadzki kamienne, wykonano dekorację ścian. Na piętrze budynku zachowano oryginalne legarowanie, na którym ułożono konstrukcję ślepej podłogi, wzmocnioną i wyrównaną płytą OSB.
Na parterze pałacu wykonano stropy żelbetowe, na których podobnie, jak na piętrze położono płytę OSB. Po wyszlifowaniu podkładów z płyty OSB przystąpiono do montażu parkietu.
Posadzki drewniane klejone były do podkładów za pomocą dwuskładnikowych klejów poliuretanowych gwarantujących mocne i elastyczne połączenia parkietów z podkładem.
Na piętrze pałacu ulokowane zostały sypialnie i pokój gościnny. Tam też ułożono podłogi deskowe. Koncepcję tzw. białej podłogi, czyli desek podłogowych, przyjęto z powodu historycznego charakteru budynku. W dawnych dworach i pałacach na piętrach budynków, gdzie mieściły się prywatne pokoje domowników, kładziono deski podłogowe z drewna iglastego lub liściastego. W opisywanym obiekcie powrócono do tej tradycji, z tym tylko, że zastosowano deski z drewna egzotycznego. W sypialniach dzieci ułożono jasne podłogi z guatambu, w sypialniach środkowych oraz na holu – deski z tauari, natomiast w sypialniach właściciela zastosowano posadzki z doussie. Hol na piętrze jest bardzo długi i wąski, z rozszerzeniem w środkowej części, stad zdecydowano się położyć posadzkę deskową w tzw. jodełkę francuska. W tym układzie każda deska jest z obu stron od czoła ścięta pod katem 45° i ułożona jedna za druga tworząc mieniące się pasy.
Na parterze, zgodnie z historycznymi zasadami, położono drewniane posadzki taflowe.
Holl parteru, łazienki i kuchnie pokryto kamienną okładziną. W salonie i jadalni położono lite tafle parkietowe o podobnym wzornictwie, intarsjowane mahoniem i jaworem. W pokoju myśliwskim zastosowano dębowe tafle typu Fontainebleau, które postarzono i przyciemniono za pomocą kolorowego olejo-wosku. W gabinecie, ze względu na mahoniowy, ciężki wystrój wnętrza, ułożono tafle parkietowe wykonane z drewna egzotycznego jatoba. Wszystkie posadzki zabezpieczono olejo-woskami, co spowodowało, że parkiety uzyskały piękną, złocistą barwę i aksamitny połysk.

WNIOSKI
Jak widać na powyższym przykładzie, każdy obiekt zabytkowy można przywrócić do stanu świetności. Na pewno w tym konkretnym przypadku właścicielowi pałacu należą się brawa.
I nie tylko za to, że dokonał tak wszechstronnej renowacji, ale przede wszystkim, że prace przeprowadził przy pomocy wyspecjalizowanych ekip budowlano-konserwatorskich, przy użyciu historycznych materiałów wykończeniowych i pod nadzorem świetnej firmy architektoniczno-projektowej.
Obecne przepisy dotyczące konserwacji zabytków architektury pozwalają inwestorowi na prowadzenie prac przy udziale przypadkowych firm, które nie mają ani należytej wiedzy, ani żadnych uprawnień czy doświadczenia w takich pracach. Stąd też często można spotkać na posadzkach pałacowych zamiast ozdobnych parkietów płytki ceramiczne, wykładziny
czy panele, a więc materiały, które w takich obiektach nigdy nie powinny zaistnieć.
Innym zagadnieniem budowlanym, skutkującym później problemami z użytkowaniem posadzek drewnianych i innych higroskopijnych elementów wykończenia wnętrz, jest stosowanie przy remoncie starych budynków energooszczędnych rozwiązań technologicznych. Wymiana stolarki okiennej i drzwiowej na bardzo szczelną, zmiana ogrzewania na bardziej wydajne lub ocieplenie budynków zabytkowych skutkuje znacznym obniżeniem wilgotności powietrza w okresie grzewczym. Stąd też we wnętrzach, gdzie do tej pory nie było trudności z posadzkami drewnianymi, sztukateriami, boazeriami, starymi meblami a nawet z drewnianymi stropami, pojawiają się kłopoty z rozsychaniem i pękaniem materiałów higroskopijnych. Powodem tego jest obniżenie wilgotności powietrza do poniżej normatywnej. Aby więc nowe technologie dobrze sprawdzały się w modernizowanych budynkach zabytkowych należy zwrócić szczególna uwagę na utrzymywanie w miarę stałej wilgotności powietrza na średnim poziomie 55% (45-65%).

TAFLE PARKIETOWE
– rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje parkietów taflowych:
1/ warstwowe: dwu- lub trój-warstwowe, budową przypominające panele warstwowe.
Konstrukcyjnie tafle takie składały się z warstwy spodniej, wykonanej z ramiaka sosnowego, zazwyczaj o grubości
23-25 mm, oraz naklejonej warstwy wierzchniej z drewna szlachetnego o grubości 5-10 mm. Warstwa wierzchnia występująca najczęściej w formie intarsji skonstruowana jest z różnych gatunków drewna.
2/ lite: zazwyczaj o grubości 20-25 mm. Tafle formatowane były w kwadraty lub prostokąty.
Początkowo wykonywane były z jednego gatunku drewna, głównie z dębu, około połowy XVII w. wzbogacone zostały kolorystycznie poprzez zastosowanie różnych gatunków drewna. Przeważały tafle parkietowe o wzornictwie geometrycznym (parkiety z pałacu Fontainebleau lub Wersalu) a także z motywami roślinnymi – intarsjowane i inkrustowane.
Niezależnie od rodzaju konstrukcji parkietów taflowych występuje rodzajowy podział tafli na bordiurowe, progowe
i środkowe (zazwyczaj bardzo bogato zdobione).
Obecnie produkowane są oba rodzaje parkietów taflowych. Ich ceny kształtują się na poziomie kilkuset zł za 1 m2
(300,00 zł – 1.200,00 zł / 1m2)

M. Kuczyńska-Cichocka

Artykuł ukazał się w czasopiśmie „Podłogi i Ściany” w 2007 r.